Na loss aversion en optimisme wil ik een derde psychologische fout
aankaarten die met grote regelmaat wordt gemaakt door beleggers, namelijk
kuddegedrag.
De term kuddegedrag zegt het eigenlijk al: het collectief of uniform gedrag
van een groep. Kuddegedrag kan in de natuur een duidelijke functie dienen:
het vergroot de overlevingskans van een individu.
Kuddgedrag
Een bizon zal er niet slim aan doen om te blijven staan als de rest van de
groep gaat rennen wanneer ze aangevallen worden door een groep hongerige
leeuwen. Maar hoewel kuddegedrag een positief effect kan hebben bij groepen
dieren als bizons, kan kuddegedrag bij mensen met betrekking tot financieel
handelen verkeerde keuzes tot gevolg hebben en uiteindelijk tot grote
verliezen leiden.
Hoe komt het dat ook wij mensen, terwijl wij in ons dagelijkse bestaan niet
bedreigd worden door een groep hongerige leeuwen, nog steeds beïnvloed
worden door kuddegedrag? Volgens Irving James (1918-1990) voormalig
professor aan Yale University, kan dit worden teruggeleid naar de door hem
opgestelde theorie over ‘Groupthink’ oftewel groepsdenken.
Groepsdenken
James omschrijft groepsdenken als ‘De manier van denken die plaatsvindt
wanneer het verlangen om de harmonie in een groep te bewaren, een
realistische kijk met alternatieve gedachtegangen onmogelijk maakt.’
Kuddegedrag, of groepsdenken, ontstaat dus omdat individuen het fijn vinden om
bij een groep te horen die dezelfde mening of ideeën erop na houdt, of die
hetzelfde in het leven staan. Wanneer individuen worden geconfronteerd met
tegenstrijdige ideeën of opvattingen kan dit leiden tot stress en andere
ongewenste emoties.
Is het je wel eens opgevallen dat, wanneer een trein aankomt op het perron en
één persoon begint te lopen naar mógelijke plek waar de deur zal openen, de
rest van de wachtenden volgen? Terwijl die individu zelf ook niet kan weten
waar de deur zich zal bevinden! Niemand wil de kans lopen een treinrit lang
te moeten staan, waardoor dit sterke staaltje kuddegedrag ontstaat.
Niet in je eentje fout
Daarnaast kunnen mensen fouten beter verwerken als ze weten dat ze niet de
enigen waren die de fout maakten. Het gevoel van ‘niemand heeft dit zien
aankomen’ zorgt ervoor dat verkeerd handelen door eigen toedoen goedgepraat
kan worden. Want zeg nou zelf: je wilt toch niet in je eentje aan het
verkeerde eind hebben getrokken? Dan maar met z’n allen ongelijk hebben.
Kuddegedrag dient dus ook in de mensenwereld een functie, al is deze functie
niet altijd in het voordeel van de individu. Wanneer we kuddegedrag namelijk
doortrekken naar financieel handelen kan al snel worden aangetoond dat
kuddegedrag kan leiden tot zogeheten ‘markttiming’.
Iedereen die belegt heeft het vast wel eens meegemaakt: een toenemende stroom
berichten die allemaal één kant uit wijzen, weten je uiteindelijk over de
streep te trekken om een belegging aan te kopen of te verkopen. Een goed
voorbeeld hiervan is de ‘Euro-Dollar crisis’ van dit jaar.
Dollarpaniek
Steeds meer nieuwsbronnen berichtten dat de dalende koers van de dollar wel
eens zou kunnen doorzetten. Duizenden in paniek geraakte beleggers haakten
in op dit nieuws en probeerden in te spelen op dit toekomstige koersverloop.
Echter, toen alle negatieve berichtgeving haar hoogtepunt had bereikt, begon
de dollarkoers weer op te lopen om ongeveer een maand later weer volledig
hersteld te zijn. Het gevolg hiervan was dat de overgrote meerderheid op een
hoge koers dollars hebben gekocht, en op een lage koers weer hebben
verkocht, met grote verliezen tot gevolg. Want als men nu naar de koers
kijkt, zal men zien dat wanneer men niet had gehandeld, de koers weer op het
oude niveau is komen te staan.
Naast dit praktijkvoorbeeld wijst wetenschappelijk onderzoek al jarenlang uit
dat individuen gewoonweg niet in staat zijn om de markt te timen en te weten
op welk moment en tegen welke koers ze een bepaald aandeel moeten kopen of
verkopen. Onderzoek toont aan dat het 95 procent van de beleggers niet lukt
om op lange termijn de markt te verslaan, alle bedrijfsanalyses en
onderbuikgevoelens ten spijt.
Weersta waan van de dag
Hoewel kuddegedrag psychologisch verklaard kan worden, is het ook een fout die
makkelijk kan worden vermeden: ga niet mee met de waan van de dag. De ‘hot
investment’ van vandaag kan morgen net zo goed waardeloos zijn (ik neem aan
dat ik niemand hoef te herinneren aan de internetbubbel rond het millennium
en wellicht facebook op dit moment?).
Daarnaast helpt het om je financiële doel voor lange termijn voor ogen te
houden, wat er voor zorgt dat je het geheel niet uit het oog verliest. Mocht
je dan toch zin hebben om de markt te timen, houd dan een oude beurswijsheid
in gedachte: “als je dan toch in paniek raakt, zorg dan dat je de eerste
bent”.
Erik Drijkoningen is hoofd Product Ontwikkeling bij Ohpen,
de vernieuwende online beleggingsinstelling uit Amsterdam.
Lees ook:
tussenweg
Volg de markten op Z24 Beurs
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl